Υποκειμενικές αρμονικές χρωματικές συγχορδίες

Στο βιβλίο του Τέχνη του χρώματος,ο Ίττεν γράφει.
Το 1928 υπαγόρευσα σε μια τάξη μαθητευομένων ζωγράφων τις αρμονικές χρωματικές συγχορδίες.Δεν είχα δώσει ακόμα τον ορισμό των αρμονικών χρωμάτων. Μετά απο είκοσι λεπτά δουλειάς δημιουργήθηκε μιά αναστάτωση στη τάξη. Ρώτησα την αιτία και πήρα την ακόλουθη απάντηση.

"Εχουμε την γνώμη ότι οι χρωματικές συγχορδίες που υπαγορεύσατε δεν είναι αρμονικά χρωματικά σύνολα.Εχουμε την αίσθηση ότι είναι δυσάρεστες και δυσαρμονικές"

Απάντησα¨Ωραία, τότε να ζωγραφίσει καθένας μερικές χρωματικές συγχορδίες που αισθάνεται ότι είναι ευχάριστες και αρμονικές¨

Η τάξη ησυχασε αμέσως.Μετά απο μία ώρα άπλωσα στο πάτωμα τις εργασίες τους.Όλα τα χαριά ηταν πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.Με έκπληξη διαπίστωσα ότι ο καθένας είχε διαφορετική αντίληψη για τις αρμονικές χρωματικές συγχορδίες.
Ακολουθώντας μια ξαφνική έμπνευση πήρα ένα απ τα χαρτιά και ρώτησα μιά μαθήτρια."Εσείς το ζωγραφίσατε αυτό?
-Μάλιστα ,είπε.Διάλεξα ενα δεύτερο,ένα τρίτοκαι τα τοποθέτησα μπροστά στους δημιουργούς τους.
Την πρώτη έκπληξη ακολούθησε η ευθυμία τοσο για τις σωστές επιλογές όσο και για το ότι όλοι οι μαθητές αντιλαμβάνονταν μια περίεργη χρωματική συμφωνία ανάμεσα στα χρώματα του προσώπου τους και τις χρωματικές αρμονίες

"Αυτό που ο καθένας μόνος του υλοποίησε εδώ σαν ομάδα αρμονικών χρωμάτων είναι η προσωπική του εντύπωση.Είναι υποκειμενικά χρώματα¨ειπα.
Και πράγματι.
Εγώ που έχω το βιβλίο βλ'επω ότι μια ανοιχτόχρωμη μαθήτρια επέλεξε ανοιχτόχρωμα χρώματα στο χαρτί της ενώ μια σκουρόχρωμη μαθητρια με γαλάζια μάτια έβαλε μπλε, κοκκινο, μαυρο, σαν αρμονική συγχορδία .