Ζωγράφοι της αναγέννησης

Θα ασχοληθούν με μερικούς ακόμα ζωγράφους της Αναγέννησης εκτός Ιταλίας πού έδωσαν και αυτοί ώθηση στην τέχνη τον καιρό της Αναγέννησης.

Αυτοί είναι:

  • Hieronymous Bosch
  • Pieter Bruegel
  • El Greco
  • Albrecht Durer
  • Matthias Grunewald

Ιερώνυμος Μπός

Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus van Aken, περ. 1450 - 1516) ήταν σημαντικός Ολλανδός ζωγράφος που έζησε την περίοδο του μεσαίωνα.
Στην εποχή του θεωρήθηκε ένας "επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών" ενώ περίπου στα 1600 ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως "θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές".
 Στον 20ο αιώνα, αρκετοί μελετητές του έργου του Μπος απέδωσαν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωγραφική του και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις καταβολές της.
Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρεαλιστής του 15ου αιώνα ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία.

Έργα του

Αρκετά περιορισμένες είναι και οι επίσημες αναφορές που διαθέτουμε σχετικά με το έργο του Μπος.
 Γνωρίζουμε πως αρκετά έργα του υπήρχαν στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, όπου η Αδελφότητα της Παναγίας διατηρούσε ένα δικό της περεκκλήσιο αν και σήμερα δεν υπάρχουν ίχνη τους.
Οι περισσότεροι από τους πίνακες που φιλοξενούνται σήμερα σε μουσεία ή ιδιωτικές συλλογές αποτελούν αντίγραφα ή μιμήσεις των πρωτότυπων συνθέσεων του Μπος και μόνο 30 πίνακες και μερικά σχέδια μπορούν με βεβαιότητα να αποδοθούν σε αυτόν.
Επιπλέον ελάχιστα από τα έργα αυτά φέρουν χρονολογία ενώ αρκετά έχουν υποστεί σημαντικές φθορές.

Πήτερ Μπρέγκελ
Ο Πήτερ Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος(1525-1569) ή Μπρέχελ ,όπως είναι η προφορά του στα Ολλανδικά, ήταν Φλαμανδός ζωγράφος εγκατεστημένος αρχικά στην Αμβέρσα και στη συνέχεια στις Βρυξέλλες.
Η Αμβέρσα εκείνη την περίοδο, με την ανακάλυψη των νέων θαλάσσιων οδών προς την Ασία και την Αμερική, εξελισσόταν γρήγορα σε  ένα μεγάλο οικονομικό κέντρο του δυτικού κόσμου και σε μητρόπολη του παγκόσμιου εμπορίου.
Η θρησκευτική διαίρεση σε καθολικούς και προτεστάντες(Λουθηρανοί, Καλβινιστές και  Αναβαπτιστές, μια κοινωνικά ριζοσπαστική αίρεση), οι γλωσσικές διαφορές και οι διαμάχες που είχαν ξεσπάσει δημιουργούσαν μια συνεχή αστάθεια.
Οι Κάτω χώρες ανήκαν στην αυτοκρατορία του βασιλιά Φίλιππου του Β της Ισπανίας, φανατικού καθολικού, ο οποίος έστειλε τον δούκα της Άλμπα ως στρατιωτικό διοικητή τον Αύγουστο του 1567, γνωστό για την ακραία σκληρότητά του, για να απαλλάξει τις Κάτω Χώρες από τους αιρετικούς, τους προτεστάντες δηλαδή, σκοτώνοντας χιλιάδες και οδηγώντας σε έναν 80ετή πόλεμο που κατέληξε στο καθολικό Βέλγιο(όπως ονομάσθηκε αργότερα) στο νότο και την προτεσταντική Ολλανδία στον βορά.
Η αφορμή ή η αιτία ήταν το σπάσιμο των εικόνων και η καταστροφή αγαλμάτων αγίων σε καθολικές εκκλησίες από τους προτεστάντες το 1566.
Ο πίνακας έγινε το 1563, πριν δηλαδή την έναρξη των συγκρούσεων αλλά αποτελεί έναν συμβολισμό  για το κλίμα της αστάθειας στην πόλη, συνδέοντάς την με τον μύθο του πύργου της Βαβέλ.
Ο πύργος της Βαβέλ έγινε από τον βασιλιά της Βαβυλώνας Νεμρώδ, (που τον δείχνει να επιθεωρεί τους λιθοξόους που τον προσκυνούν), που σύμφωνα με τον βιβλικό μύθο ήθελε να κάνει ένα πύργο που να φτάνει στον ουρανό.
 Ο Μπρέγκελ απεικονίζει τον πύργο αλλά και όλο τον πίνακα, με στοιχεία από την εποχή του, όπως γινόταν συνήθως τον μεσαίωνα, με σχολαστική σχεδόν απεικόνιση των λεπτομερειών, δίνοντάς του μια αστάθεια μιας και δείχνει το οικοδόμημα να γέρνει ελαφρά.
Η πόλη αριστερά, το πλωτό ποτάμι και η θάλασσα στο βάθος παραπέμπουν στην Αμβέρσα.
Ο Μπρέγκελ γεννήθηκε 10  χρόνια μετά το θάνατο του Ιερώνυμου Μπος, από τον οποίον είχε επηρεασθεί. 50 χρόνια μετά γεννήθηκε ο Ρούμπενς(1577) και 80 ο Ρέμπραντ(1606), εκφραστές της χρυσής Ολλανδικής εποχής στη  ζωγραφική.
 Στην Αμβέρσα, την εποχή του Μπρέγκελ, δούλευαν 360 αναγνωρισμένοι ζωγράφοι, ένας αριθμός που δείχνει την μεγάλη άνθησή της.
Ο Μπρέγκελ έκανε τουλάχιστον τρεις πίνακες με το ίδιο θέμα. Ο συγκεκριμένος πίνακας βρίσκεται στο Kunsthistorisches Museum, στη Βιέννη.

 

Το έργο ονομάζεται Πύργος της Βαβέλ και φιλοτεχνήθηκε το 1563

Ο τεράστιος όγκος του κτιρίου φαίνεται να συνθλίβει την πόλη αλλά ταυτόχρονα μεταδίδει ένα αίσθημα ανασφάλειας με την εντύπωση του αβέβαιου και του απραγματοποίητου. Στο προσχέδιο του πύργου εμπνευσμένου από τα ερείπια του ρωμαϊκού Κολοσσαίου φαίνεται καθαρά τον ενδιαφέρον του ζωγράφου για την τεχνική των κτιρίων.

" «Ο καλλιτέχνης συνέλαβε το θέμα σαν αλληγορία της ανθρώπινης αλαζονείας και αδυναμίας. Ο Μπρίγκελ συγχωνεύει τις πιο μικρές λεπτομέρειες μέσα στην απεραντοσύνη του οράματος. Η διαύγεια με την οποία αποδίδονται και τα πιο μακρινά σημεία στα βάθη του τοπίου δημιουργεί στον θεατή ένα αίσθημα δέους»

 

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ( El Greco)

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε πιθανότατα το 1541 στον Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο της Κρήτης, την εποχή της Βενετοκρατίας.
Η ημερομηνία γέννησης του προκύπτει όχι από κάποιο επίσημο έγγραφο της εποχής αλλά με βάση μία ιδιόχειρη σημείωση του, σύμφωνα με την οποία το 1606 ήταν 65 ετών.
 Ο πατέρας του, Γεώργιος Θεοτοκόπουλος, ήταν φοροσυλλέκτης και έμπορος. Για τη μητέρα του δεν διαθέτουμε πληροφορίες, ενώ άγνωστη παραμένει και η ταυτότητα μίας ενδεχόμενης πρώτης, Ελληνίδας συζύγου του.
Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Μανούσο Θεοτοκόπουλο (1531-1604), ο οποίος ακολούθησε το επάγγελμα τού πατέρα τους.

Ο Θεοτοκόπουλος εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος, γεγονός που πιστοποιείται από ένα δημόσιο έγγραφο του 1563, ενώ θα πρέπει να μελέτησε από νεαρή ηλικία την αρχαία ελληνική και κλασική γραμματεία, κρίνοντας από την πλούσια βιβλιοθήκη που κληροδότησε μετά το θάνατό του.
To όνομα του πρώτου δασκάλου του δεν είναι γνωστό, αν και το όνομα του Ιωάννη Γριπιώτη (1516-69) έχει προταθεί.
Στην Κρήτη, που από το 1211 αποτελούσε μέρος της ενετικής επικράτειας, οι ζωγράφοι και οι αγιογράφοι συνδύαζαν το βυζαντινό ιδίωμα με τις Δυτικές επιρροές, φιλοτεχνώντας φορητές κυρίως εικόνες και διαμορφώνοντας τη λεγόμενη «Κρητική σχολή».
 Στο Χάνδακα εργάζονταν κατά το 16ο αιώνα περίπου διακόσιοι ζωγράφοι, οργανωμένοι σε συντεχνίες σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα.
 

Κάνουμε ειδική μνεία για τον Δομήνικο και τα έργα του αναλυτικά σε ξεχωριστό κεφάλαιο.

 

Αλμπρεχτ Ντύρερ

Ο Ντύρερ γεννήθηκε στις 21 Μαΐου του 1471 στη Νυρεμβέργη και ήταν το τρίτο από τα συνολικά δεκαοχτώ παιδιά της οικογένειας του.
 Ο πατέρας του, Άλμπρεχτ Ντύρερ ο πρεσβύτερος, ήταν ουγγρικής καταγωγής και χρυσοχόος στο επάγγελμα, με αποτέλεσμα να διδαχθεί και ο Ντύρερ σε νεαρή ηλικία την τέχνη της χρυσοχοΐας.
 Μητέρα του ήταν η Μπάρμπαρα Χέλπερ. Αν και σύμφωνα με την παράδοση της εποχής, έπρεπε να ακολουθήσει το επάγγελμα του πατέρα του, η ιδιαίτερη κλίση του στο σχέδιο και τη ζωγραφική, του επέτρεψε να μαθητεύσει κοντά στον ζωγράφο Μίχαελ Βόλγκεμουτ, κατόπιν σχετικής άδειας του πατέρα του. Διδάχθηκε για τέσσερα χρόνια την τέχνη της χαρακτικής πάνω σε ξύλο και χαλκό, υδατογραφία και ελαιογραφία.

Με το πέρας των σπουδών του, ο Ντύρερ πραγματοποίησε ταξίδια προκειμένου να εμπλουτίσει τις γνώσεις του αλλά και να έρθει σε επαφή με το έργο άλλων καλλιτεχνών. Επισκέφτηκε την Κολωνία και τη Βασιλεία ενώ το 1494 επέστρεψε στη Νυρεμβέργη όπου παντρεύτηκε την Άγκνες Φράι, κόρη εμπόρου, στις 7 Ιουλίου.

Το έργο του

Από πολλές απόψεις, ο Ντύρερ αποτέλεσε πρωτοπόρο καλλιτέχνη της εποχής του.
Υπήρξε από τους πρώτους που μέσα από μία σειρά αυτοπροσωπογραφιών, κατέδειξε την αξία του καλλιτέχνη στη κοινωνία και στους καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής.
Παρά το γεγονός πως γαλουχήθηκε στο πλαίσιο της μεσαιωνικής παράδοσης της χειροτεχνίας, εκτός από δεξιοτέχνης δημιουργός, επιδίωξε να διεκδικήσει ρόλο διανοουμένου και να ενταχτεί στους αριστοκρατικούς κύκλους της χώρας του. Πέτυχε το στόχο του και τιμήθηκε ως ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης της Γερμανίας, πρωτεργάτης της γερμανικής Αναγέννησης.

Εκτός από το καλλιτεχνικό του έργο, σημαντική συμβολή είχε επίσης στα μαθηματικά και τη γεωμετρία.

Ματίας Γκρύνεβαλντ

Ο Ματίας Γκρύνεβαλντ (Matthias Grünewald, (1475 -1528) ήταν Γερμανός ζωγράφος της Αναγέννησης, θρησκευτικών κυρίως θεμάτων, που αγνόησε τον κλασικισμό της εποχής του, ώστε να προεκτείνει στο 16ο αιώνα το εκφραστικό και έντονο ύφος της τέχνης της Κεντρικής Ευρώπης κατά τον ύστερο Μεσαίωνα.
 

Έργα του
Το μικρό σε μέγεθος έργο, Ο Εμπαιγμός του Χριστού, είναι κατά πάσα πιθανότητα το παλαιότερο σωζόμενο έργο του, ωστόσο διαθέτει πολλά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το μετέπειτα έργο του.
 Το θρησκευτικό δράμα εκτυλίσσεται μπροστά σε σκοτεινό φόντο και οι μορφές είναι ιδιαίτερα εκφραστικές τονίζοντας το βασανιστήριο στη σκηνή.
 Η χρήση του χρώματος είναι ιδιαίτερα ατομικιστική, και υποδηλώνει έναν καλλιτέχνη του οποίου η φροντίδα για τον αντίκτυπο της ζωγραφικής επιτρέπει στο πινέλο να σχεδιάζει και να περιγράφει, υποκαθιστώντας τη λεπτομερή προετοιμασία.

Ρετάμπλ του Ίζενχαϊμ (1512-16)  το κυριότερο έργο του

Το έργο αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη παραγγελία που ανέλαβε ο καλλιτέχνης στην καριέρα του. Δημιουργήθηκε για την Αγία Τράπεζα της Μονής του Αγίου Αντωνίου στο Ίζενχαϊμ της Αλσατίας (σήμερα, διαμελισμένο για λόγους έκθεσης, βρίσκεται στο Musée d'Unterlinden, στο Κολμάρ της Αλσατίας).
Ο Γκρύνεβαλντ εργάστηκε κατόπιν εντολής του Γκουίντο Γκουέρσι, επικεφαλής του τάγματος, του οποίου το οικόσημο εμφανίζεται και στο έργο.